Zdezorganizowany styl przywiązania
Zdezorganizowany styl przywiązania to zagadnienie, które wzbudza szczególne zainteresowanie badaczy. Mary Ainsworth, badaczka stylów przywiązania, stworzyła narzędzie do oceny wzorców przywiązania u niemowląt. Jest to tzw. Procedura Obcej Sytuacji. Eksperyment ten polega na obserwowaniu zachowania dziecka w sytuacji, gdy opiekun dwukrotnie opuszcza je w nowym otoczeniu – najpierw pozostawia je z nieznajomą osobą, a następnie całkowicie same, po czym wraca.
Nagranie z eksperymentu można obejrzeć tu: https://www.youtube.com/watch?v=woQhp28ndik.
Na podstawie tych obserwacji Ainsworth wyróżniła trzy podstawowe style przywiązania: bezpieczny, lękowy i unikający.
Więcej o podstawowych stylach przywiązania przeczytasz tu: https://dialogiumyslu.pl/styl-przywiazania/.
Jednak niektóre dzieci nie pasowały do żadnej z wcześniej wymienionych kategorii. W odpowiedzi na tę lukę, w 1990 roku Main i Solomon zidentyfikowali czwarty styl przywiązania, nazwany zdezorganizowanym. Jest to poniekąd połączenie stylu unikającego i lękowego. Dzieci o takim stylu nie wykazują przewidywalnych strategii zachowania w reakcji na stres czy rozłąkę z opiekunem, co wskazuje na brak spójnego sposobu radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Uważa się, że zdezorganizowany styl przywiązania może być znaczącym czynnikiem ryzyka w rozwoju problemów zdrowia psychicznego oraz trudności w relacjach interpersonalnych.
Przyczyny zdezorganizowanego stylu przywiązania
Jedną z głównych przyczyn tego stylu przywiązania są doświadczenia związane z poczuciem zagrożenia ze strony opiekuna. Może to obejmować sytuacje takie jak przemoc fizyczna lub emocjonalna, konflikty rodzinne czy reakcje opiekuna wynikające z jego nierozwiązanych traum. Dziecko, które naturalnie dąży do opiekuna w momentach stresu, staje przed paradoksem – osoba, która powinna dawać poczucie bezpieczeństwa, jest jednocześnie źródłem strachu. Powoduje to konflikt między potrzebą bliskości a koniecznością unikania zagrożenia, co prowadzi do chaosu w zachowaniu dziecka.
Charakterystyka zdezorganizowanego stylu przywiązania
Według Petersen osoby z tym stylem przywiązania charakteryzują się emocjonalnym chaosem, zmiennymi reakcjami (od strachu, przez agresję, po smutek) oraz odrzucaniem pomocy przy jednoczesnym sygnalizowaniu potrzeby wsparcia. W dorosłości takie osoby często borykają się z problemami w budowaniu trwałych i satysfakcjonujących relacji, mają trudności z regulowaniem emocji oraz zaspokajaniem zarówno własnych potrzeb, jak i potrzeb bliskich.
Skutki zdezorganizowanego stylu przywiązania w dorosłości
Dorosłe osoby z tym stylem przywiązania mogą doświadczać wielu trudności, które obejmują:
- Problemy w relacjach interpersonalnych: trudności z zaufaniem, unikanie bliskości lub wchodzenie w relacje pełne zależności i lęku przed odrzuceniem.
- Zaburzenia emocjonalne: podwyższone ryzyko zaburzeń lękowych, depresyjnych oraz zaburzeń osobowości.
- Problemy w radzeniu sobie ze stresem: trudności z regulacją emocji w stresujących sytuacjach, co może prowadzić do impulsywnych lub autodestrukcyjnych zachowań.
- Problemy zdrowotne: badania sugerują, że zdezorganizowany styl przywiązania jest powiązany z wyższym ryzykiem chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca, choroby serca czy nowotwory.
Możliwości zmiany stylu przywiązania
Mimo poważnych konsekwencji, zdezorganizowany styl przywiązania nie jest wyrokiem. Kluczową rolę w poprawie jakości życia i relacji interpersonalnych odgrywa profesjonalna pomoc terapeutyczna. Rozwijanie świadomości własnych wzorców przywiązania oraz praca nad ich zmianą pozwalają osobom z trudnościami w przywiązaniu budować zdrowsze i bardziej satysfakcjonujące relacje. Taka refleksja pomaga dostrzec destrukcyjne schematy, ograniczać ich negatywny wpływ i otwierać drogę do pełniejszego rozwoju osobistego.
Literatura
Koniczuk-Kleja, J. E., & Filipińska, M. (2023). Understanding the need for attachment: the significance of “attachment styles” in patient care. Palliative Medicine. https://doi.org/10.5114/pm.2023.130058
Źródła: Reisz, S., Duschinsky, R., & Siegel, D. J. (2017). Disorganized attachment and defense: exploring John Bowlby’s unpublished reflections. Attachment & Human Development, 20(2), 107–134. https://doi.org/10.1080/14616734.2017.1380055