Mutyzm wybiórczy – co musisz wiedzieć?

Mutyzm wybiórczy

Mutyzm wybiórczy to zaburzenie o podłożu lękowym, które charakteryzuje się wybiórczym brakiem mówienia w niektórych sytuacjach, pomimo prawidłowego funkcjonowania aparatu mowy i rozumienia języka. Dzieci z mutyzmem wybiórczym mogą rozmawiać swobodnie w domu, z rodziną, a w innych sytuacjach społecznych (np. w szkole, przedszkolu) całkowicie milczeć, nawet jeśli rozumieją, co się do nich mówi.

O dzieciach z mutyzmem często mówi się, że są po prostu „spokojne”, „nieśmiałe”, „wycofane” i że „z tego wyrosną”. Nic bardziej mylnego. Dziecko z mutyzmem nie milczy z wyboru – ono po prostu nie może mówić w określonych sytuacjach społecznych, mimo że w innych warunkach mówi swobodnie.

Czym jest mutyzm wybiórczy?

Zgodnie z klasyfikacją diagnostyczną DSM-IV (APA, 2000, str. 127):

„Mutyzm wybiórczy to zaburzenie wieku dziecięcego charakteryzujące się stałą niemożnością mówienia w wybranych sytuacjach społecznych (w których mówienie jest oczekiwane – np. w szkole czy przedszkolu), mimo swobodnego mówienia w innych sytuacjach.”

Mutyzm wybiórczy nie jest więc zaburzeniem językowym czy logopedycznym, lecz zaburzeniem lękowym. Jego przyczyną nie jest brak umiejętności mówienia, lecz silny lęk przed mówieniem w określonych warunkach.

Fakty i mity o mutyzmie wybiórczym

❌ Mit 1: Mutyzm wybiórczy wynika z traumy

To jedno z najczęściej powtarzanych błędnych przekonań. Choć traumatyczne doświadczenia mogą pogłębiać objawy, nie są główną przyczyną tego zaburzenia. Większość dzieci z mutyzmem nie doświadczyła żadnego poważnego urazu psychicznego. Zaburzenie to ma raczej podłoże lękowe i temperamentalne – często występuje u dzieci bardzo wrażliwych, z tendencją do reagowania silnym stresem w sytuacjach społecznych.

❌ Mit 2: Dziecko z tego wyrośnie

Brak odpowiedniego wsparcia i terapii nie sprawia, że mutyzm znika, ale powoduje, że „przekształca się” – często w poważniejsze zaburzenia emocjonalne, takie jak fobia społeczna, zaburzenia lękowe, a nawet depresja w okresie dorastania.

❌ Mit 3: To tylko problem z mówieniem

Nie. Mutyzm wybiórczy to nie problem z aparatem mowy, a głęboko zakorzenione zaburzenie lękowe. Terapia logopedyczna może być pomocna jako wsparcie, ale nie może być jedyną formą leczenia. Główna praca terapeutyczna musi się odbywać z psychologiem lub psychoterapeutą znającym specyfikę tego zaburzenia.

❌ Mit 4: Mutyzm jest trudny do leczenia i często nieuleczalny

To nieprawda. Choć mutyzm wybiórczy bywa trudny w diagnozie i leczeniu, odpowiednio prowadzona terapia potrafi przynieść bardzo dobre efekty. Kluczem jest zrozumienie mechanizmów zaburzenia, indywidualne podejście oraz zespół specjalistów współpracujących z rodziną i szkołą dziecka.

Na czym polega terapia?

Terapia mutyzmu wybiórczego wymaga zaangażowania wielu osób: psychologa, terapeuty, logopedy, rodziców oraz nauczycieli. Niezwykle ważna jest też cierpliwość i konsekwencja.

Oto najważniejsze zasady terapii:

✅ Mówienie nie jest celem terapii, ale jej skutkiem ubocznym – celem jest obniżenie poziomu lęku, odbudowanie poczucia bezpieczeństwa i pewności siebie dziecka.

✅ Praca terapeutyczna koncentruje się na emocjach dziecka, nie na wymuszaniu mówienia.

✅ Terapia polega na eliminowaniu wzmacniających mechanizmów lękowych i stopniowym przyzwyczajaniu dziecka do trudnych sytuacji (tzw. ekspozycja).

✅ Rodzice są nieodzowną częścią procesu terapeutycznego – uczą się jak wspierać dziecko, nie wywierać presji i budować bezpieczne otoczenie.

✅ Szkoła lub przedszkole muszą być włączone w proces terapeutyczny – nauczyciele powinni zostać przeszkoleni, jak postępować z dzieckiem z mutyzmem.

Dlaczego warto działać szybko?

Zwlekanie z podjęciem terapii naraża dziecko na dalsze pogłębianie trudności i rozwój wtórnych zaburzeń, takich jak izolacja społeczna, niskie poczucie własnej wartości czy lęki społeczne.

Szukasz pomocy?

Jeśli Twoje dziecko nie mówi w przedszkolu, szkole, na placu zabaw, ale w domu rozmawia swobodnie – nie czekaj. Zgłoś się do psychologa, który ma doświadczenie w pracy z mutyzmem wybiórczym.