Dietoterapia w leczeniu niepłodności kobiecej

Niepłodność, według definicji WHO, to niemożność zajścia w ciążę pomimo regularnego współżycia płciowego (3–4 razy w tygodniu), utrzymywanego powyżej 12 miesięcy (lub 6 miesięcy u kobiet po 35 r.ż.), bez stosowania jakichkolwiek środków zapobiegawczych.

Szacuje się, że problem z płodnością dotyczy około 8 do 12 procent par w wieku rozrodczym, co oznacza, że jest to powszechny problem, z którym boryka się wiele osób na całym świecie.

Najwyższa niepłodność występuje w Europie Środkowo-Wschodniej. Region Europy Środkowo-Wschodniej, ze względu na różne czynniki społeczne, ekonomiczne i zdrowotne, charakteryzuje się wyższym wskaźnikiem niepłodności w porównaniu do innych części świata, co wymaga szczególnej uwagi i interwencji medycznych w tym obszarze.

Z danych wynika, że 85% par, które regularnie starają się o dziecko, osiągnie sukces w postaci ciąży w ciągu pierwszego roku starań, pod warunkiem, że nie występują żadne poważne problemy zdrowotne.

Co wpływa na płodność?

– Zanieczyszczenie środowiska. Wzrost zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby, jak również obecność toksyn w środowisku, mają bezpośredni wpływ na zdrowie reprodukcyjne. Zanieczyszczenia mogą obniżać jakość nasienia, zaburzać równowagę hormonalną oraz prowadzić do uszkodzeń jajników i innych organów odpowiedzialnych za płodność.

– Stres. Przewlekły stres może zaburzać funkcje hormonalne i cykle menstruacyjne u kobiet, a u mężczyzn wpływać na jakość nasienia. Wysoki poziom stresu może również wpływać na ogólną jakość życia i samopoczucie, co może mieć dalszy negatywny wpływ na zdolności prokreacyjne.

– Mikrobiota jelitowa. Coraz więcej badań wskazuje na rolę zdrowej mikroflory jelitowej w procesach metabolicznych, w tym równowadze hormonalnej. Nieprawidłowa mikrobiota jelitowa może wpływać na płodność, prowadząc do zaburzeń hormonalnych, które mogą utrudniać poczęcie.

– Zaburzenia w układzie hormonalnym. Nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu hormonalnego, takie jak zaburzenia w poziomie estrogenów, progesteronu, testosteronu i innych hormonów, mogą prowadzić do problemów z owulacją, jakością nasienia, a także utrudniać zapłodnienie.

– Nieprawidłowości i choroby układu rozrodczego. Wady anatomiczne, takie jak zrosty jajowodów, wady macicy czy zmiany w strukturze jajników, mogą znacząco wpływać na zdolności prokreacyjne. Wiele z tych problemów można leczyć chirurgicznie lub farmakologicznie.

– Choroby ogólnoustrojowe. Schorzenia takie jak niewydolność nerek, choroby wątroby, celiakia, choroby autoimmunologiczne, tarczyca, cukrzyca, zespół metaboliczny, insulinooporność, mukowiscydoza oraz inne przewlekłe choroby mogą negatywnie wpływać na płodność, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, przez zaburzenia metabolizmu, poziom hormonów i funkcjonowanie układów organów.

– Dieta. Niewłaściwa dieta, uboga w niezbędne witaminy i minerały, może prowadzić do zaburzeń równowagi hormonalnej i obniżenia jakości komórek jajowych i nasienia. Dieta bogata w przetworzoną żywność, tłuszcze trans oraz uboga w białka, witaminy z grupy B, kwasy tłuszczowe omega-3 czy magnez może prowadzić do problemów z płodnością.

Najczęstsze przyczyny niepłodności

– Problemy z funkcjonowaniem podwzgórza mogą prowadzić do braku owulacji i nieregularnych cykli menstruacyjnych. Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności u kobiet, objawiającą się nieregularnymi cyklami, nadmiernym owłosieniem i zaburzeniami hormonalnymi.

– Zrosty w miednicy, które mogą być wynikiem operacji, infekcji lub endometriozy, mogą blokować jajowody lub wpływać na prawidłowy rozwój jajeczek, co utrudnia zapłodnienie.

– Niedrożność jajowodów uniemożliwia zapłodnienie komórki jajowej przez plemnik, co może prowadzić do niepłodności. Zwykle jest to wynikiem infekcji, endometriozy lub innych schorzeń.

– Nieregularne cykle owulacyjne lub ich brak są jedną z głównych przyczyn problemów z płodnością. Zaburzenia owulacji mogą być wywołane przez zmiany hormonalne, stres, zaburzenia metaboliczne lub choroby układu rozrodczego.

– Endometrioza to schorzenie, w którym tkanka podobna do wyściółki macicy rośnie poza nią, powodując ból, zrosty i problemy z poczęciem.

– Przewlekłe choroby, takie jak choroby serca, niewydolność nerek, cukrzyca czy choroby autoimmunologiczne, mogą wpływać na płodność, poprzez zaburzenie równowagi hormonalnej, metabolizmu czy funkcjonowanie narządów rozrodczych.

– Niedoleczone infekcje intymne.

Stres a niepłodność

Może powodować zaburzenia hormonalne co przekłada się m.in. na odroczenie owulacji (wydłużenie cyklu miesiączkowego), czy całkowity brak owulacji. Może również wpływać na występowanie lub zaostrzenie chorób zaburzających płodność. Stres może być przyczyną niepłodności idiopatycznej, czyli para nie jest w stanie począć dziecka, a standardowe badania diagnostyczne nie wykazują żadnych wyraźnych przyczyn niepłodności.

• Stres psychologiczny: gotowość do zajścia w ciążę, stabilna sytuacja, podatność na stres, możliwość znalezienia czasu dla siebie.
• Stres metaboliczny: niedobór energii, przewlekłe stany zapalne, stany w wyniku zaburzeń zw. Z chorobami przewlekłymi np. insulinooporność.
• Stres związany z nadmierną aktywnością fizyczną, nierównoważoną przez odpowiedni odpoczynek.
• Stres związany z zanieczyszczeniami środowiska.
• Zaburzenia snu.

Dieta a niepłodność

Odpowiednie nawyki żywieniowe i styl życia mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia niepłodności z powodu zaburzeń owulacji aż o 80%!

Najważniejsze czynniki w diecie i stylu życia, które wpływają na niepłodność, a które można z powodzeniem uregulować z pomocą dietetyka:

• Stosunek MUFA (jednonienasycone kwasy tłuszczowe) do kwasów tłuszczowych trans (szkodliwych, powinno się je ograniczać do min)
• Spożycie białka, węglowodanów, nabiału
• Żelazo w diecie
• Dodatkowa suplementacja witamin i składników mineralnych
• Wskaźnik masy ciała BMI
• Aktywność fizyczna
• Czynniki emocjonalne

Przygotowanie do ciąży

Przygotowanie do ciąży warto rozpocząć minimum na 3 miesiące przed rozpoczęciem starań o ciążę, aby wyrównać ewentualne niedobory i zaburzenia związane z chorobami oraz wprowadzić odpowiednią suplementację.

Odpowiednie przygotowanie się do ciąży oraz kontynuowanie wprowadzonych zmian w trakcie trwania ciąży zmniejsza ryzyko powikłań oraz zapewnia prawidłowy rozwój dziecka. Nie bez powodu mówi się o żywieniowym programowaniu dziecka – dobre przygotowanie do ciąży oraz odpowiednie nawyki żywieniowe w ciąży zmniejszają ryzyko wystąpienia u dziecka chorób przewlekłych np. cukrzycy, chorób układu krążenia, nadciśnienia i wielu innych.

Rola dietetyka

• Pomoc w przygotowaniu do ciąży – wyrównanie niedoborów, poprawa jakości diety i spożywanych produktów, poprawa nawyków żywieniowych.
• Wsparcie żywieniowe z uwzględnieniem jednostek chorobowych, wpływających na płodność.
• Pomoc w dobraniu odpowiedniej, zbalansowanej suplementacji.
• Wspomaganie leczenia.
• Kierowanie do odpowiednich specjalistów.

Jednostki chorobowe, w których dietetyk może pomóc w kontekście leczenia niepłodności

• Insulinooporność
• Niedoczynność tarczycy, w tym Hashimoto
• Endometrioza
• Zespół policystycznych jajników PCOS
• Podwzgórzowy zanik miesiączki FHA
• Otyłość
• Przerosty bakteryjne SIBO
• Hiperprolaktynemia
• Inne choroby ogólnoustrojowe niewydolność nerek, choroby wątroby, celiakia, nasilenie chorób autoimmunologicznych, cukrzyca i zespół metaboliczny, nadciśnienie, mukowiscydoza i inne

Dietetyk może również:

• wspomóc osoby po operacji bariatrycznej, starające się o ciąże
• poprawić ogólnie funkcjonowanie jelit, co przekłada się na lepsze trawienie oraz wchłanianie składników odżywczych
• poprawić mikroflorę jelitową, co przekłada się nie tylko na lepsze trawienie, ale ma również wpływ na funkcjonowanie całego organizmu np. na układ hormonalny, gospodarkę węglowodanową, czy funkcjonowanie mózgu

Leczenie niepłodności w Centrum Psychoterapii Dialogi Umysłu

W naszym Centrum zapewniamy kompleksowe wsparcie w leczeniu niepłodności. Oferujemy konsultacje u dietetyka i psychodietetyka, a także wsparcie psychologiczne, aby pomóc pacjentom radzić sobie ze stresem, lękiem i presją, które często towarzyszą temu procesowi.