Psycholog

Spektrum autyzmu przez długi czas było utożsamiane głównie z dziećmi. Dopiero w ostatnich dekadach zaczęto coraz szerzej mówić o tym, że osoby autystyczne nie „wyrastają” z autyzmu. Jest to temat wciąż zbyt mało obecny w debacie publicznej, a jednocześnie kluczowy dla zrozumienia potrzeb wielu osób.

Czy z autyzmu się wyrasta?

To jedno z najczęściej zadawanych pytań przez rodziców dzieci w spektrum autyzmu. Krótka odpowiedź brzmi: nie. Autyzm to trwała cecha rozwojowa, a nie choroba, z której można „wyzdrowieć” lub się „wyleczyć”. Choć niektóre objawy mogą się z czasem zmieniać, a osoby autystyczne często uczą się strategii radzenia sobie w neurotypowym świecie, podstawowe różnice neurologiczne pozostają.

Badania pokazują, że choć u części osób diagnozowanych we wczesnym dzieciństwie następuje pewna poprawa funkcjonowania społecznego w dorosłości, to autyzm nie zanika. W rzeczywistości wiele dorosłych osób autystycznych relacjonuje, że ich trudności stają się bardziej widoczne w dorosłym życiu, szczególnie w kontekście pracy, relacji i samodzielności.

Późna diagnoza jako „odkrycie siebie” w dorosłości

W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby dorosłych diagnozowanych w spektrum autyzmu – zwłaszcza kobiet. Wynika to z lepszego zrozumienia różnorodnych form prezentowania się autyzmu oraz z większej świadomości społecznej.

Wielu dorosłych po latach życia z niezrozumiałymi trudnościami interpersonalnymi, sensorycznymi czy poznawczymi – nagle odkrywa, że ich sposób funkcjonowania ma nazwę. Diagnoza psychologa bywa momentem ulgi.

Jak podkreśla dr Devon Price w książce „Unmasking Autism”, wielu dorosłych przez całe życie maskuje swoje objawy, by dopasować się do społecznych norm, co prowadzi do chronicznego stresu i wypalenia.

Maskowanie i wypalenie autystyczne

Zjawisko tzw. „maskowania” (ang. masking) jest szczególnie powszechne wśród dorosłych osób autystycznych. Polega na świadomym lub nieświadomym ukrywaniu swoich naturalnych zachowań i dostosowywaniu się do neurotypowego stylu komunikacji i zachowania.

Choć maskowanie może ułatwić funkcjonowanie w społeczeństwie, ma swoją cenę – prowadzi do autystycznego wypalenia (ang. autistic burnout), zjawiska opisywanego jako skrajne wyczerpanie psychiczne i fizyczne, często mylone z depresją. Badania prowadzone na University of Surrey wskazują, że wypalenie może prowadzić do pogorszenia zdrowia psychicznego i zwiększonego ryzyka samobójstw wśród dorosłych autystycznych.

Autyzm a życie zawodowe

Dorośli autystyczni często spotykają się z barierami na rynku pracy – od problemów z rekrutacją, przez trudności z utrzymaniem się w środowisku biurowym, po niezrozumienie ze strony współpracowników.

Organizacje takie jak Auticon czy Specialisterne pokazują jednak, że przy odpowiednim wsparciu, osoby w spektrum mogą odnosić sukcesy w pracy – szczególnie tam, gdzie liczy się skrupulatność, logiczne myślenie czy innowacyjność.

Systemowe braki – niewidzialni dorośli

Większość systemów wsparcia (zarówno zdrowotnych, jak i społecznych) koncentruje się na dzieciach. Dorośli autystyczni często zostają pozbawieni opieki, wsparcia terapeutycznego czy odpowiedniego dostępu do diagnozy.

W Polsce sytuacja ta powoli się zmienia, jednak nadal brakuje specjalistów pracujących z dorosłymi oraz programów wspierających ich samodzielność, zdrowie psychiczne i integrację społeczną.

W Centrum Psychoterapii Dialogi Umysłu oferujemy pomoc zarówno dzieciom jak i dorosłym w spektrum autyzmu. Umów się na konsultację.